ادب صنعتی

ملاحظاتی در واژه گزینی و ترکیب سازی در زبان فارسی محمد حسن صنعتیدر بین نهادهای مختلف علمی ، آموزشی و پژوهشی کشور که با مقوله زبان سر و کار دارند و رسما متکفل وظایفی هستند ، گرچه دستگاه های مختلف فرهنگی ، رسانه ای و تبلیغی هم ممکن است اعمال مدخلیت نمایند ، فرهنگستان زبان و ادب فارسی دستگاهی است که رسما محق و موظف است که برای زنده و پویا نگه داشتن زبان فارسی در قالب کمیته های تخصصی واژه گزینی به امر مهم وضع واژه های نو برای مفاهیم اقدام نماید. در این یادداشت البته قصد نگارنده معرفی فرهنگستان مزبور نیست. تنها برای توضیح امر ظریف واژه گزینی به طرح ملاحظاتی می پردازد. روشن است که در فرآیند واژه گزینی در کنار بررسی پیشنهادهای اعضای فرهنگستان و کمیته مرتبط آن ، از واژه های به کارر فته در متون پیشین نثر فارسی نیز نمونه هایی در دستور بررسی و احیانا قرار می گیرند. می توان گفت در این قبیل بررسی ها متونی مورد مطالعه و یادداشت برداری قرار می گیرند که در عین توجه و تاکید بر اصالت واژگانی و استفاده از واژه های اصالتا فارسی یا از دیرباز رایج در بین فارسی زبانان ، در قبال مفاهیم علمی و دقیق ، واژه های دقیق به کار برده باشند. در این بین قرن چهارم و پنجم در قرون فارسی نویسی از درخشندگی خاصی از حیث استفاده از واژه های زیبا و درست و ناب در نظم و نثر فارسی برخوردار است . این قرنی است که متون ارجمندی چون شاهنامه حکیم ابوالقاسم فردوسی و تاریخ بیهقی اثر خامه ابوالفضل بیهقی پدید آورده و گویی نیم نگاهی در آن به رعایت اعتدال در میانه واژه ها از حیث ریشه فارسی یا عربی داشتن واژه اما شناخته و بلکه دیرآشنا بودن آن در بیان و بنان ایرانیان هم مورد موافقت و مراعات بوده است. به نظر دکتر ذبیح الله صفا (1370، ج1 ادب صنعتی...

دکمه کتم را بسته بودم. گفت : معلوم می شود آدم حسابی هستی. گفتم : آدم شده باشم هزار تا شکر دارد. حسابی اش پیشکش. کلاهبرداری یک سبک زندگی است که دیگران هوادار کلاه بردار می شوند بلکه روزی کلاه سرشان بگذارد. طلب که بالا بیاوری وطلبکارترین شوی ، می توانی به همه زور بگویی ، بی آنکه بتوانند به ابروی بالای چشمت اشاره کنند ؛ خِر آنها در طلب شان گیر است. آدم گاهی جانش بالا می آید و نِتش بالا نمی آید. گفتگو یعنی گفت و گو. گفت و گو یعنی اگر چیزی گفتیم ، بایستیم تا چیزی بگویند . اگر نگفتند یعنی حرف مان از دل برنیامده بوده است. گفتمان یعنی از گفتن هایمان کم کنیم و بگذاریم روی گفت و گوهایمان . بیقراری و آوارگی فقط پشت آب های منتهی به آن ورِ آب نیست. وقتی که لباس آنقدر داری که هر دست را فقط یک هفته در سال می پوشی هم هست ؛ در روزگار " نانِ شب" . ادب صنعتی...

گویش و نگارش ایرانی ؛ تکه – تصویرها از نخستین گام هامحمدحسن صنعتیبررسی های مربوط به زبان فارسی در ذیل بررسی های معطوف به زبان های ایرانی قرار می گیرد. در این باره ایرانیان و عمدتا غیر ایرانیان بررسی های مستند و مستدلی کرده اند که در خور توجه است1 . در مراجعه به این قبیل تحقیقات گاه ریشه کلمات نیز معلوم می گردد. مثلا معلوم می شود کلمه " آجُر" ریشه کلدانی دارد و در معنی لوح خشتی بوده و خودِ آجر در نگارش خط میخی کاربرد داشته است . چنانکه محمد تقی بهار مشهور به ملک الشعراء بهار در سبک شناسی (1370، ج1: 68)2 آورده ، خط میخی با قلمی نوک تیز ، چوبی یا فلزی بر روی پاره های گِل سخت شده کنده کاری گردیده و یا با همان قلم بر الواح سنگی و معدنی حکاکی می شده است . پارچه گِلی را برداشته ، با چنین قلمی بر روی آن خطوطی کنده و پارچه ها را خشکانیده و سپس پهلوی هم قرار می دادند و آن پارچه های گلی را به زبان کلدانی3 ، " آجُر" و آن خطوط را "دُپی" می نامیدند و از آن آجرها دو کتابخانه یکی در شوش و دیگری در تخت جمشید اخیرا 4 کشف گردیده است . خط میخی خطی شناخته شده که در نگارش زبانهایی از ایران کهن و سرزمینهای اطراف از جمله در نگارش پارسی باستان به کار می رفته است. در ایران قدیم ، خطوط گوناگونی چون خط دینیِ دین دفیریه ، ویش دبیریه ، کستج ، نیم کستج ، شاه دبیریه ، نامه دبیریه ، رازسهریه و راس سهریه نیز رایج بوده است (بهار ، همان : 77و78). در دوره رواج فارسی میانه یا به قولی پهلوی از خط پهلوی استفاده می شده است. گفته شده است که خط پهلوی ریشه در خط فینیقی و عبری دارد5 . نیز ، بنا به بعضی بررسی ها : زبان آرامی6 به دو لهجه منشعب گردیده است ؛ لهجه عراقی که آن را لهجه آرامی شرقی می نامند و لهجه سوریه و فلس ادب صنعتی...

حجاب ، واجبی که نماد اسلام و انقلاب اسلامی هم هستفتنه که دامن می گسترد بدیهی ترین حرف حق ها در غبار گم می شود . آقایان ، خانمها ، دخترها ، پسرها حجاب واجب است ؛ نه از 44 سال قبل و پیروزی انقلاب اسلامی ، که از 1444 سال قبل و از بعثت پیامبر (ص) . من سیاسی نیستم و بیشتر پژوهشگر ادبی و علمی و فرهنگی ام اما لطفا در این مورد مشخص ، اهل سیاست ، این وری و آن وری بازی سیاسی را کنار بگذارند . حجاب تا چند ماه پیش هم واجب بود و هیچ کس اعم از راست و چپ در آن شک نداشت . شک نداشته باشید و لطفا در باب حجاب تفسیر ابزاری نکنید . این دنیا فردایی هم دارد. حجاب وصیت شهیدان بوده. هر کس در چند دهه گذشته و در سالهای رفته بر انقلاب وصیت شهیدان را خوانده باشد می داند که شهیدان هم به صورت فردی و هم در منظر عقل جمعی از ما خواسته اند که برای حفظ سلامت جامعه و حرکت اصیل انقلابی مدافع حجاب باشیم . پس امروز هم بایداز همه ظرفیتهای قانونی برای حفظ حجاب استفاده کنیم. حجاب ضمنا پس از پیروزی در بهمن 1357 نماد انقلاب اسلامی هم شد و مراقبت از آن مراقبت از انقلابی است که با شعار استقلال ، آزادی ، جمهوری اسلامی در عرصه جامعه ظهور و بروز پیدا کرد. دختران و زنانی که به عنوان فرزندان این آب و خاک ، به حجاب و به تعبیری "روسری" واکنش نشان می دهند خوب است از خودشان بپرسند که نقطه شروع حرکت هایی که ابتدا به صورت تشبه جستن معکوس دختر و پسر به یکدیگر پدیدار شد و بعد در هیئت اعتراض به حجاب ظاهر گردید ، کجا غیر از مدرنیسم بوده است که جوامعی همچون ما نوعا تنها به پسماندهای آن اعتنا می کنیم و نه رویکردهای علمی و فناورانه آن. خوب است از خودشان بپرسند که اصرار بر اختلاط در اتوبوس و سلف و جاهای دیگر صرفا یک تساوی طلبی است یا تقاضای ادب صنعتی...

گویش و نگارش عربی ؛ تکه – تصویرها از نخستین گام ها محمدحسن صنعتیگرچه ممکن است گزارشها از پیشینه کهن زبان و ادبیات و الفبای عربی روشن و کامل و دقیق نباشد ، به علت گره خوردگی تمام عیار زبان فارسی و عربی در طول تاریخ خاصه پس از اسلام آوردن ایرانیان لازم است نخستین گام ها به قدر میسور از نظر گذرانده شود. به نوشته جرجی زیدان ، عبدالملکِ مروان در تاریخ تمدن اسلام [و البته دقیقتر است که بگوییم در تاریخ ادبیات عرب] نام نیکی دارد ، چه که تا زمان او دفاتر اسلامی به خط و زبان مردمان محلی نوشته می شد . مثلا مصریها به قبطی و شامی ها به یونانی و عراقی ها به فارسی دفترهای دولتی را می نگاشتند و طبعا متصدیان دفاتر هم مردمان محلی یعنی مسیحیان شام و قبطیان مصر و ایرانیان عراق بودند . عبدالملک این رسم را برانداخت ، زبان عربی را زبان رسمی دولتی قرار داد و زبان عرب که زبان دین بود زبان دولت هم شد (زیدان ، 1372 : 66)1 . ایرانیان که به اسلام گرویدند ، زبان عربی را به گونه ای فارسی شده می گفتند و می نوشتند ؛ رفتاری که بنا به قرائنی ممکن است ناشی از حمیت آنان نسبت به زبان دیرینه و آبا و اجدادی باشد. علمای ایرانی عربی را به گونه ای ابداعی یا میانه ی فارسی و عربی نوشتند . نگارش عربی ای که از اولین عربی نگاری های ایرانیان حاصل شد در تلقی اعراب ، عُجمه یا غیر اصیل تلقی شد. می توان گفت هنوز هم عده ای از علمای ایرانی به همان زبان و ادبیات و الفبا تألیف می کنند ؛ آن گونه که علمای پیشین می نگاشتند ؛ از قبیل طبری - محمد بن جریر متوفای 310 ه. ق. – صاحب تاریخ و تفسیر کبیر و اصطخری صاحب صورالاقالیم یا مسالک و ممالک ، و محمد بن زکریای رازی – متوفای 313 و به قولی 323 ه. ق. – و حمزه بن حسن اصفهانی صاحب سنی ملوک الار ادب صنعتی...

شهید سید مهدی کاظمی(10 مهر 1339ش. – 25 خرداد 1364ش.)سیدمهدی فرزند سیدمحسن کاظمی و ام البنین رضایی متولد روستایی به نام سوراخ مازو از توابع محمود آباد بودکه خود از محال قدیم آمل به شمار می آمده است . در خانواده ای ایرانی ، مسلمان و شیعه به دنیا آمد و تا پایان عمر کوتاهش در همان خانه زیست . در کنار 6 برادر و یک خواهر فرزند پنجم خانواده بود. برادرانش و خواهرش ، - جز برادری که معلم شد- همچون پدر و مادر ترجیح داده بودند به جای ادامه تحصیل ، به کشاورزی و امور منزل بپردازند. سیدمهدی نیز هنگام نوجوانی کشاورزی می کرد . اما تحصیلش را با نمراتی خوب تا اخذ دیپلم اقتصاد در خرداد ماه سال 1359 (پرونده ، 1: 34) ادامه داد. سال 1363 با شایسته حسنی – که خود خواهر شهید بود (پ، 3: 134) - ازدواج کرد و حاصل زندگی مشترک شان دختری است به نام سیده مهدیه که سال 1364 بعد از شهادت پدر به دنیا آمد (پ ، 1 : 1-3). سیدمهدی پس از وقوع جنگ تحمیلی یک سال و نیم برای انجام خدمت وظیفه و حدود 40 ماه به عنوان بسیجی و سپس پاسدار رسمی ( شروع پاسداری : 23/4/1363 ، آخرین سمت : فرماندهی گروهان در گردان یا رسول (ص) از لشکر 25 کربلا ) یعنی به مدت 58 ماه تا لحظه شهادت در هورالهویزه در تاریخ 25/3/1364سابقه حضور در جبهه و جهاد داشت (پ ، 1 : 35، 4-6). "سیدمهدی" در روز تولد امام زمان (عج) به دنیا آمد و به قولی خودش اسمش را آورده بود . گرچه خانواده هم مذهبی بودند ، خودش حال و هوای دینی و مذهبی داشت . در کارهای خانواده کمک می کرد. پدر که از او با تعبیر "مرد" یاد می کند می گوید هیچ وقت بیکار نبود. چنان که مادرش می گوید بچه خود آموخته و خودساخته ای بوده. "خودش همه چیز را یاد گرفته بود . او بود که به ما آموزش می داد . همیشه روی حجاب ادب صنعتی...

در عظمت فردوسی این بس که سی سال پای یک حرف درست ایستاده و به وسوسه های متلون زمانه از راه نرفته است. سخن حافظِ یک جا نشین تمام جهان را زیرپا گذاشته ، چون زور حافظ اول به خودش رسیده و سخن های ناهم سنج با نکته های ناب حافظانه را از اوراق شسته است. غثیان بهترین درمان است برای وقتی که جز بدی دیگران نمی بینیم و چشم بر بدی خود بسته ایم. خوش خط ها را که دور خودمان جمع کنیم ، روی مان نمی شود بدخط بمانیم .حلقه دوستان مان را پر کنیم از قدبلندها تا برای تمام کردن شرط همقدمی ، خودمان هم قد بکشیم. خیلی که قربان صدقه خودمان برویم ، می زنیم روی دست و پای بلوری موجودات ترحم برانگیز راه آبِ آشپزخانه . وقتی خوب هایمان خوب خوابشان بُرد ، نجابت مان نفوذی پیدا کرد . چشم که باز کردیم ، دیدیم عفاف مان کلاه بی حجابی سرخودش گذاشته است تا بروز باشد. جایی که ظلم بالسویه عدل باشد ، پاندمی بی قانونی می شود قانون. لذتی هست که غربی جماعت نچشیده باشد؟ می خواهی غروب نشود ، آب کم جو تشنگی آور به دست. افسرده ایم چون ملول معلول ها مانده ایم. کاش گاهی زمینگیر علتها می شدیم. پیری هم یک جور مریضی است . فقط ، دکتر رفتن ندارد. خانه های بوم گردی اگر پنجره هایشان را قاب تابلو بگیرند ، مشتری از در و دیوارشان بالا می رود. ادب صنعتی...